Um sagnasambandið 'sjá sig eftir' og afturbeygingu
Útdráttur
This article deals with the idiom sjá sig eftir, a variant of sjá eftir, more or less in the same meaning as iðrast ‛repent, regret’. The experiencer subject is in the nominative. The accusative form of the reflexive pronoun, sig, theorectically the indirect object of the verb, is bound and commanded by the next subject. Consequently, the binding domain is short and the pronoun is a short-distance one. Semantically, it could be argued that the reflexive pronoun is a part of the verb which is inherently reflexive. Syntactically, the reflexive pronoun in question behaves mostly like other obligatory reflexive pronouns.
The examples of sjá sig eftir, from written texts as well as the spoken language, are from the middle of the nineteenth century to the last quarter of the twentieth. Most of the examples are from the eastern part of Iceland, and this includes all of the spoken language examples.
It could be argued that the examples of sjá sig eftir are relics. It doesn‘t have to be so, as there are sporadic examples of other experiencer-subject verbs, normally not reflexive, as reflexive ones (e.g. hlakka (sig) til ‘look forward to’). Some of the examples are from child language. Furthermore, there are corresponding examples from related languages that show the same behaviour.
Heimildir
Den Danske Ordbog. Det Danske Sprog- og Litteraturselskap. https://ordnet.dk/ (sótt í maí 2021).
Guðmundur Árnason. 2016. Þrír dýraþættir. Múlaþing 42:23−25.
Halldór Ármann Sigurðsson. 1992. Verbal Syntax and Case in Icelandic. In a Comparative GB Approach. Reykjavík: Institute of Linguistics. University of Iceland.
Herdís Þ. Sigurðardóttir. 2002. Fallmörkun í barnamáli. Hvernig læra íslensk börn að nota föll? Óbirt MA-ritgerð við Háskóla Íslands. Reykjavík.
Horn, Laurence R. 2013. I love me some datives: Expressive meaning, free datives, And F-implicature. Í: Daniel Gutzmann og Hans-Martin Gärtner
(ritstj.). Beyond Expressives: Explorations in Use-Conditional Meaning. bls. 151–199 Leiden: Brill. https://doi.org/10.1163/9789004183988_006.
Höskuldur Þráinsson. 2001. Um afturbeygð fornöfn og önnur fornöfn. Úthenda frá fyrirlestri í Málfræðiklúbbi Matta 16. febrúar 2001.
Höskuldur Þráinsson. 2005. Íslensk tunga III. Setningar. Handbók um setningafræði. Reykjavík: Almenna bókafélagið.
Höskuldur Þráinsson. 2007. The Syntax of Icelandic. Cambridge: Cambridge University Press.
Höskuldur Þráinsson, Ásgrímur Angantýsson og Einar Freyr Sigurðsson (ritstj.). 2015. Tilbrigði í íslenskri setningagerð. II. Helstu niðurstöður. Tölfræðilegt yfirlit. Reykjavík: Málvísindastofnun Háskóla Íslands.
ÍO = Íslensk orðabók. 2002. Ritstjóri: Mörður Árnason. Þriðja útgáfa, aukin og endurbætt. Reykjavík: Edda.
Íslensk orðabók handa skólum og almenningi. 1983. Önnur útgáfa, aukin og bætt. Ritstjóri: Árni Böðvarsson. Árni Böðvarsson og Ásgeir Blöndal Magnússon önnuðust endurskoðun. Reykjavík: Bókaútgáfa Menningarsjóðs.
Íslenzk orðabók handa skólum og almenningi. 1963. Ritstjóri: Árni Böðvarsson. Reykjavík: Bókaútgáfa Menningarsjóðs.
Jóhannes Gísli Jónsson. 1997–1998. Sagnir með aukafallsfrumlagi. Íslenskt mál og almenn málfræði 19–20:11–43.
Jóhannes Gísli Jónsson. 2005. Merkingarhlutverk, rökliðir og fallmörkun. Í: Höskuldur Þráinsson. Íslensk tunga III. Setningar. Handbók um setningafræði, bls. 350−409. Reykjavík: Almenna bókafélagið.
Jóhannes Gísli Jónsson. 2008. Þróun fallmörkunar í íslensku og færeysku. Fyrirlestur á 22. Rask-ráðstefnunni 2008. http://malvis.hi.is/sites/malvis. hi.is/files/Rask.fallmörkun.2008.pdf (sótt í maí 2021).
Jóhannes Gísli Jónsson. 2011. Reflexive sig is an argument. Í: Tania E. Strahan (ritstj.). Nordlyd 37. Relating to Reflexives, bls. 99–118. Tromsø: CASTL. http://www.ub.uit.no/munin/nordlyd.
Jón Friðjónsson. 1980. Sambeyging með afturbeygðum sögnum. Íslenskt mál og almenn málfræði 2:97−117.
Margrét Jónsdóttir. 2015. Breytingar og breytileiki í hegðun sagnarinnar kvíða. Í: Matthew Whelpton o.fl. (ritstj.). An Intimacy of Words. Innileiki orðanna, bls. 283‒306. Reykjavík: Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur og Háskólaútgáfan.
Margrét Jónsdóttir. 2018. Líkt og ólíkt: Sögnin kvíða í íslensku og færeysku. Í: Höskuldur Þráinsson og Hans Andrias Sølvará (ritstj.). Frændafundur 9, bls. 249‒259. Reykjavík: Hugvísindastofnun.
María Anna Garðarsdóttir. 2018. Ég finnst það. Um tilurð og þróun. Skynjendafrumlaga í íslensku sem öðru máli. Í: Höskuldur Þráinsson og Hans Andrias Sølvará (ritstj.). Frændafundur 9, bls. 233‒247. Reykjavík: Hugvísindastofnun.
Oddur Snorrason. 2021. Samfall og misræmi í þolmynd. Áhrif samfalls á fall- og samræmiskröfur í íslenskri þolmynd. Ritgerð til M.A.-prófs í íslenskri málfræði. Háskóli Íslands, Reykjavík. http://hdl.handle.net/1946/38068.
ONP = Ordbog over det norrøne prosasprog / A Dictionary of Old Norse Prose, Københavns Universitet. http://onp.ku.dk (sótt í maí 2021).
Orðaseðlasavnið. Fróðskaparsetur Føroya. https://www.setur.fo/ (sótt í maí 2021).
Páll Eggert Ólason. Íslenzkar æviskrár. Frá landnámstímum til ársloka 1940. IV. bindi. 1951. V. bindi. 1952. Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag.
ROH = Ritmálssafn Orðabókar Háskólans. Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum. http://www.arnastofnun.is (sótt í maí 2021).
Sigfús Blöndal. 1920‒1924. Íslensk-dönsk orðabók. Reykjavík.
Sigríður Sigurjónsdóttir. 2005. Máltaka og setningafræði. Í: Höskuldur Þráinsson. Íslensk tunga III. Setningar. Handbók um setningafræði, bls. 636–655. Reykjavík: Almenna bókafélagið.
Sigríður Sigurjónsdóttir. 2015. Afturbeyging í máli færeyskra barna með nokkrum samanburði við íslensku. Í: Turið Sigurðardóttir og María Garðarsdóttir (ritstj.). Frændafundur 8, bls. 229‒251. Þórshöfn: Fróðskapur.
Sigríður Sigurjónsdóttir, Nina Hyams. 1992. Reflexivization and Logophoricity: Evidence From the Acquisition of Icelandic. Language Acquisition 2(4):359‒413.
sprotin.fo. Netorðabøkur. https://sprotin.fo (sótt í maí 2021).
Tímarit.is. https://timarit.is (sótt í maí 2021).
Vilhjálmur Hjálmarsson. 1981. Raupað úr ráðuneyti: Innan dyra á Hverfisgötu 6 í fjögur ár og fjóra daga. Reykjavík: Þjóðsaga.
##submission.copyrightStatement##
##submission.license.cc.by-nc-sa4.footer##