„Að slepptu tjillinu"

Sjálfstæður forsetningarliður með lýsingarhætti

Abstract

Sjálfstæður forsetningarliður með lýsingarhætti (SFL) er íslensk setningagerð sem hefur hingað til lítið verið fjallað um, hvað þá að hún hafi verið greind málfræðilega á fullnægjandi hátt. Unnt er að skilgreina SFL sem smásetningu sem inniheldur frumlagsnafnlið og lýsingarhátt í nútíð eða þátíð þar sem fallinu er stjórnað af forsetningunni að. Í forníslensku koma bæði þágufalls- og þolfallsnafnliðir fyrir í setningagerðinni en í nútímaíslensku virðist aðeins vera dæmi um þágufallsliði. Enn fremur er dreifing lýsingarháttar nútíðar og þátíðar ólík í forn- og nútímaíslensku. Auk þess eru hliðstæðar setningagerðir til í skyldum málum, bæði innan og utan germönsku (t.d. í latínu og grísku). Lýsing okkar á SFL í nútímaíslensku byggir á ítarlegri vefrannsókn á setningagerðinni. Þessi aðferð var notuð til að sýna fram á að SFL er tiltölulega algengur í nútímaíslensku, bæði í formlegum og óformlegum málaðstæðum. Flest dæmin sem eru sýnd hér eru úr vefrannsókninni en önnur voru metin af fámennum hópi málnotenda í óformlegri matskönnun. Meðal þeirra atriða sem eru tekin til skoðunar eru setningafræðilegt hlutverk smásetningarinnar, málfræðihlutverk nafnliðarins og sagnanna, tíða- og horfasamband í SFL og orðaraðarmynstur innan setningagerðarinnar.